Leefstijlgeneeskunde is nodig voor echte trendbreuk in de zorgkosten

Opinie | Martijn van Winkelhof, fiscaal econoom, Hanno Pijl, hoogleraar diabetologie en trendwatcher Adjiedj Bakas

Volgende week vergadert de Tweede Kamer over ontwikkelingen in de curatieve zorg, met minister Bruno Bruins voor Medische Zorg en Sport. Wij hopen dat daar ook de kersverse onderzoeksresultaten over de omkeerbaarheid van diabetes type 2 worden besproken. Deze zijn op zichzelf al spectaculair, maar bieden bovendien zicht op ongekende medische en financiële winst.

Dit soort studies — gesteund door zorgverzekeraar VGZ, onderzoeksinstituut TNO en het Leids Universitair Medisch Centrum — verdient navolging,want leefstijlgeneeskunde kan de zorgkosten substantieel drukken. Veel artsen en wetenschappersstaan te trappelen om demogelijkheden van leefstijlgeneeskunde verder teverkennen en toe te passen, maar zij krijgen de financiering vrijwel nooit rond. Wij nodigen de minister daarom uit financieel bij te springen, in het belang van de patiënt, de premiebetaler, en zijn eigen begroting.

Bewustzijn en gedrag

In onze tijd lijdt de mens vooral aan chronische ziekten, primair of mede veroorzaakt door leefstijlfactoren als bewegingsarmoede, chronisch overgewicht, slechte voeding, drank/drugs, slaapgebrek en chronische stress. Met leefstijlgeneeskunde wordt de patiënt nieuw bewustzijn en gedrag aangeleerd — gezondere voeding, meer lichaamsbeweging of een betere omgang met stress — waarmee de klachten aanzienlijk worden verminderd. Dit klinkt ‘zacht’, maar de resultaten van deze methode zijn vaak harder dan die van menig farmacologisch medicijn — zowel preventief als curatief.

Diabetes

Neem de resultaten van het onderzoek naar diabetes type 2. Bij deze ziekte reageert het lichaam niet meer goed op insuline, het hormoon dat de bloedsuikerspiegel regelt. Hierdoor wordt de bloedsuiker hoger en ontstaan er vaak complicaties zoals schade aan de voeten, zenuwen, ogen, nieren en hart- en bloedvaten. Ook lijden patiënten aanzienlijk vaker aan depressie, hart- en vaatziekten, vormen van kanker en dementie.

In het onderzoek leidde aangepaste voeding en voldoende beweging tot een lagere bloedsuikerspiegel voor 90% van de deelnemers. Een groot deel van hen kon geheel of gedeeltelijk stoppen met medicijngebruik. Bijna 40% kan na een jaar nog steeds zonder medicatie. Dat resultaat heeft geen enkel modern medicijn ooit kunnen laten zien.

In Nederland lijden zo’n 1,2 miljoen mensen aan diabetes type 2. Dat maakt het een extreem dure ziekte. Nu erkend wordt dat deze ziekte vaak grotendeels omkeerbaar is, kan een kettingreactie aan medisch en financieel leed bespaard blijven. Schattingen variëren van jaarlijks €3 mrd tot €10 mrd — bedragen waarbij eerdere bezuinigingen in de zorg verbleken.

Andere ziektes

Er zijn serieuze signalen en studies dat een gezondere leefstijl ook bij andere aandoeningen kan leiden tot minder of zelfs geen klachten. Hardlopen kan bijvoorbeeld helpen tegen angststoornissen, specifieke diëten tegen de ziekte van Crohn en buikvetreductie kan leiden tot een aanzienlijke verbetering voor astmapatiënten.

Toch dringt leefstijlgeneeskunde onvoldoende door tot de studie geneeskunde, het medisch protocol en de spreekkamer. Dit komt doordat de financiering voor klinisch onderzoek naar leefstijlgeneeskunde vrijwel nooit rondkomt. Dat is logisch, want vrijwel al het klinisch therapeutisch onderzoek moet worden gefinancierd door de markt. Bewegen, zingeving en voedingsmiddelen zijn niet interessant voor de markt, het valt immers niet te patenteren. Dit is zonde, want het schaarse klinisch medisch onderzoek naar leefstijlgeneeskunde dat wél gedaan wordt, biedt zicht op een enorme medische en financiële winst. Wat betreft leefstijlziekten is het potentieel van leefstijlgeneeskunde vaak heel groot en verdient het tenminste een plek in het protocol als ‘interventie eerste keus’, voordat eventuele medicatie wordt ingezet.

Als het kabinet een bestendige trendbreuk in de zorgkosten wil realiseren, biedt maximale inzet op leefstijlgeneeskunde het meeste perspectief.Voorwaarde is dat leefstijlgeneeskunde een volwassen positie in het medisch onderzoek, de medische studie en de basisverzekering krijgt. Wij nodigen de bewindslieden van het ministerie van Volksgezondheid Welzijn en Sport uit om vol in te zetten op deze vorm van geneeskunde.

Bron: FD