Langer doorwerken moet, maar lang niet alle oudere werknemers halen de eindstreep. Bijzonder hoogleraar Tinka van…
Ouderen werken steeds meer in ploegendienst: hoe ongezond is dat?
Het aantal 55-plussers in ploegendienst is de afgelopen jaren verdubbeld. Dat leidt tot extra problemen, maar lang niet bij alle ouderen. Het feit dat je een ochtendmens of avondmens bent hakt er het meeste in.
Hardy van de Ven, onderzoeker bij TNO, bekeek hoe lang en goed mensen slapen en hoeveel tijd ze nodig hebben om te herstellen van volcontinudiensten in de procesindustrie. Hij is deze week aan het UMC Groningen op zijn onderzoek gepromoveerd.
Ouderen slapen slechter. Dat maakt ploegendienst toch zwaar?
Van de Ven: ,,We weten dat oudere werknemers korter en slechter slapen. En ze moeten langer herstellen van ploegenwerk. Bovendien geldt: hoe ouder, hoe meer ochtendmens. Toch hebben we geen verband gevonden met leeftijd. We zien wel dat avondmensen voor ochtenddiensten korter slapen. Wakker worden gaat ook lastiger. Ochtendmensen hebben juist vaak meer slaapproblemen na hun nachtdienst. We zien dat goed of slecht slapen niet met leeftijd te maken heeft. Het hangt echt meer samen met of je een avondmens bent of een ochtendmens.”
Werken we vaker op andere tijden?
,,We zien meer werk buiten gewone kantoortijden. De toename zit vooral in de randen van de dag en het weekeinde. Het percentage 55-plussers dat aan de randen van de dag in ploegendienst werkt is tussen 2003 en 2013 verdubbeld naar ruim 17 procent van de werkende Nederlanders, van ziekenhuis tot fabriek en logistiek. De bevolking vergrijst en de 24-uurseconomie speelt ook een rol. ‘Vandaag besteld, morgen in huis’ betekent toch dat iemand ’s avonds laat of ’s ochtends vroeg jouw bestelling inpakt. We zien dat 64 procent van de werkenden regelmatig buiten de gewone uren werkt. De helft werkt avonden en weekeinden en bijna 17 procent van de beroepsbevolking is ’s nachts aan het werk. Het aantal nachtwerkers is stabiel gebleven.”
Is alleen ploegendienst een zorg?
,,Piketdiensten, overdag werken en daarna gebeld kunnen worden, blijken belastend. Zelfs als je die nacht of dat weekeinde niet hoeft te komen.”
Thuis zitten is al vermoeiend?
,,Weten dat je ’s nachts gebeld kunt worden, dat doet wat met je. Mensen slapen minder goed. In het weekeinde opgeroepen kunnen worden, is ook belastend. Je moet snel op je werk zijn, dus kun je niet met je kinderen naar de bioscoop. Geen biertje op dat feestje, of helemaal geen feestje. Mensen hebben meer tijd nodig om te herstellen. Ze zijn bijvoorbeeld sneller moe. Zonder tijd om te herstellen, is dat een voorspeller voor langdurige vermoeidheid en dus verzuim. Dat vonden we verrassend. De arbeidswetgeving ziet zo’n dienst als vrije tijd. De huidige richtlijnen over piketdiensten zijn eigenlijk nog niet goed onderbouwd. En lang niet overal is er een vergoeding voor.”
Is ploegendienst superongezond?
,,Alleen wie jaar in jaar uit echt in de nacht werkt, loopt het risico om minder gezond te raken. Je hebt meer kans op slecht slapen, hart- en vaatziekten, diabetes, op maag- en darmproblemen. Ga maar na: je eet op andere tijden en de vertering is dus ook heel anders. En als je moe bent, wil je graag meer vet eten. Je slaapt overdag meer. We hebben ’s nachts vaker een dipje en dus meer risico op ongevallen.”
Kunnen goede roosters de problemen oplossen?
,,Een rooster mag geen dwangbuis zijn. Invloed hebben op werktijden is goed voor je welzijn. Belangrijk is goede informatie over de relatie tussen je dienst en of je bijvoorbeeld een ochtendmens bent. Laat mensen een goede afweging maken. Luisterend naar je lichaam en kijkend naar je sociale leven. Bedrijven moeten zich bedenken dat een goed rooster mensen fit en productief houdt. En elk nieuw rooster heeft impact, op het thuisfront en in de portemonnee. Want toeslagen voor onregelmatig werk zijn geen vast deel van het loon, maar mensen rekenen er wel op.”
Met ’n kras rooster kunnen alle knarren weer mee?
,,Dat valt nog te bezien. Enkele jaren geleden bleven waarschijnlijk vooral de sterkste werknemers doorwerken in ploegendiensten, zoals in mijn onderzoek. Veel ouderen konden nog vroeg met pensioen of gingen op een andere manier weg. Of ze kwamen in aanmerking voor maatregelen die ouderen ontzien.”
Straks moet de zwakke oudere doorwerken?
,,Steeds meer bedrijven uit de chemie, voedselindustrie of de verf, kloppen bij TNO aan voor advies. Want vijftigplussers vormen meer en meer bij bedrijven in de maakindustrie en de procesindustrie de meerderheid van het personeel. We weten echt nog niet hoe dat uitpakt. Voor de komende jaren is het een belangrijke zorg: gaan al die mensen het wel redden?”
Bron: Tubantia
